انجمن raycotec

فرش را بر اساس موارد گوناگونی به دسته های مختلف می توان طبقه بندی کرد . یک از تقسیم بندی های فرش، تقسیم آن به بر اساس طرح فرش می باشد. در تقسیم بندی کلی فرش ، فرش‌های ایران به دو دسته اصلی «طرح‌های ذهنی» و «طرح‌های اسلیمی» تقسیم‌بندی می‌شوند. قبل از خرید فرش به این طرح ها توجه نمایید.
طرح‌های فرش ایران مانند فرش سجاده ای کاشان با نقشمایه خطوط شکسته و شکل‌های هندسی، طرح ذهنی نامیده می‌شوند. دراین طرح از انواع اشکال هندسی استفاده می‌شود، معمولاً خطوط زاویه دارند و بطور دورانی و قوسی شکل حرکت نمی‌نمایند.گروه‌های فرشی مهم این طرح عبارتند از: هندسی بندی قابی، هندسی ترنجدار، هندسی محرمات، هندسی لچک ترنج (شاخه شکسته)، هندسی کف ساده، هندسی خطائی، هندسی ستاره (موزاییک)، هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی.
در حالی که به طرح‌های فرش ایران مانند فرش کاشان با نقشمایه خط‌های گردان، طرح‌های اسلیمی می‌گویند. شکل اصلی این طرح را شاخه‌های دورانی در میان برگ‌ها تشکیل می‌دهد. این شاخه‌ها، تجرید یافته طرح درخت می‌باشند. اسلیمی انواع بسیار زیادی دارد و معمولاً در بیشتر قالب‌ها این طرح تکرار می‌گردد اما در بعضی فرش‌ها این طرح مسلط است. معروف‌ترین اسلیمی‌ها، اسلیمی دهن اژدر است. در این نوع اسلیمی انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن منشعب می‌گردد و به صورت فکین اژدها نشان داده می‌شود و روی ساقه شاخه‌ها جوانه‌هایی در نقاط مختلف تزئین شده است که بیشتر این جوانه‌ها را اسلیم می‌نامند. شاید کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه باشد و شاید هم این لغت مصغر اسلامی باشد و می‌دانیم که در هنرهای اسلامی از این طرح بسیار استفاده شده است. این طرح نیز به لحاظ تغییرات و دخل و تصرف‌ها به گروه‌های فرعی بسیار تقسیم شده است. مانند اسلیمی، اسلیمی بندی، اسلیمی شکسته، اسلیمی دهان اژدر، اسلیمی لچک ترنج، اسلیمی ترنج دار و اسلیمی ماری.
همچنین در ادامه به تقسیم بندی جزیی تر فرش از نقطه نظر طرح آن می پردازیم.

طرح‌هایی از فرش با نقشمایه اجسام و اشیاء
در بسیاری اوقات اجسام و اشیائی که طراح، در زندگی روزمره خود با آن‌ها سر و کار دارد، آن‌ها را می‌بیند، لمس می‌کند و به آن‌ها نیاز دارد در طرح‌هایش نمایان می‌شوند. در واقع می‌توان گفت جسم از نقشمایه‌های رایج فرش ایران به حساب می‌آید. البته این اجسام می‌توانند از ابزارهای مورد استفاده در خود کار بافندگی باشند.
طرح‌هایی از فرش ایران دارای نقشمایه اصلی بناهای تاریخی، دینی، مذهبی، اسلامی و مشهور به آن
ایران زمین کشوری غنی از آثار و بناهای تاریخی می باشد. این نوع بناها جزء مشخصات فرهنگی ایران و اقوام و شهرهای آن محسوب می‌شوند که در صنعت فرش نیز به حجم قابل‌توجهی مشهود هستند. این طرح‌ها از ساختمان‌ها و کاشی کاری‌ها و اشکال هندسی و تزئینی بناها الهام گرفته شده است. نقشمایه ‌اصلی این نوع طرح‌ها بناهای باستانی، تاریخی و دینی و مذهبی دارای تزئینات مخصوص آن‌ها شامل قندیل، کاشی‌کاری و … است. در طول تاریخ طراحان فرش در طرح‌های اصلی دخل و تصرفاتی کرده و طرح‌های فرعی را به وجود آورده‌اند. معروف ترین این آثار عبارتند از مسجد شیخ لطف الله، محرابی کوفی، مسجد کبود، مقبره شیخ صفی، سردر امام زاده محروق، گنبد قابوس، مسجد شاه اصفهان، تخت جمشید، طاق بستان، طاق کسری(ایوان مدائن)، و زیرخاکی.
 طرح فرش ایران دارای نقشمایه‌ اصلی طبیعت سبز و مشهور به آن
می‌توان گفت گل و بستان و طبیعت سبز همیشه در خلق تابلوها شگفت‌انگیز و طرح‌های چشم‌نواز و فریبنده، الهام‌بخش راه طراحان و هنرمندان این صنعت بوده است. همانطور که مشاهده شده، طرح‌های گل و گیاه و رنگ طبیعت بی‌اندازه متنوع و زیاد هستند.  می‌توان گفت به همان نسبت طرح‌ها و نقشمایه هایی که از طبیعت، گل و گیاه و درخت برگرفته شده‌اند و طبیعت واقعی را برای بیننده مجسم می‌سازند در صنعت فرش فراوان‌اند. شایان ذکر است که هر یک از طرح‌های مورد اشاره دارای انواع مختلف و بی‌شماری هستند. تعدادی از طرح‌های این دسته عبارت‌اند از: طرح جنگلی، طرح بوته‌ای، طرح گل فرنگ، طرح درختی گلدانی، طرح منظره و چهار فصل، طرح گل و گیاه.
فرش‌های طرح درختی
با وجودی که در طراحی فرش اساس کار را شاخه و برگ‌ها تشکیل می‌دهند ولی در طرح‌های درختی سعی شده است تا وجه تشابه زیاد با طبیعت حفظ گردد. طرح‌های معروف درختی این طور نام گذاری شده‌اند: درختی جانوری یا حیوان‌دار، درختی سبزی کار یا آب‌نما، درختی ترنج دار، درختی سروی و درختی گلدانی.
فرش‌های طرح گل فرنگ
کلیه طرح‌های این گروه بر مبنای گل‌های طبیعی به ویژه گل رز با رنگ‌های بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ می‌باشد. انواع طرح‌های گل فرنگ عبارتند از: گل فرنگ بیجار، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ گل و بلبل، لچک و ترنج گل فرنگ، افشان گل فرنگ و ...
فرش‌های گلدانی
درطرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را می‌پوشاند. گاه چندگلدان کوچک به طور متقارن در اطراف متن و یا دنبال هم سرتاسر متن را فرا می گیرد. گروه های فرعی این طرح عبارتند از: گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان(گل وبلبل)، گلدانی حاج خاتمی، گلدانی تکراری، گلدانی لچک ترنج و گلدانی یک طرفه.
طرح‌هایی از فرش ایران که نقشمایه اصلی آن‌ها صورت حقیقی یا خیالی جانداران است
ترسیم سر و بدن جانداران در هنرهای مختلف طراحی فرش، کاشی‌کاری، نقاشی، کنده‌کاری، فلزکاری و …. همواره در خلاقیت طرح‌های ایرانی به چشم می‌خورده است. به ویژه تجسم صورت انسان یا سر و تنه حیواناتی مانند اسب، پلنگ، فیل، شیر، و … اعم از حقیقی یا دارای شاخ و برگ خیال پردازی و خیالی، از زمان‌های گذشته در انواع هنرهای دستی معمول بوده و جلوه­های چشم‌نوازی خلق کرده‌اند. از این نوع فرش‌ها، برخی طرح‌های دارای صورت در فرش دستباف ایران عبارت‌اند از طرح آدمکی، طرح حیوان‌دار،  طرح صورتی، طرح لیلی و مجنون و  طرح ماهی.
فرش‌های طرح ماهی درهم
طرح ماهی درهم از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین طرح‌های فرش ایران است. این طرح اغلب به صورت یک واگیره می‌باشد و بافنده همان واگیره را در طول و عرض فرش تکرار می‌کند. در این طرح یا واگیره یک حوض به صورت لوزی باچهار برگ، ماهی در اطراف آن مشاهده می‌شود. طرح ماهی درهم در نقاط مختلف ایران به نام‌های مختلفی مشهور است. مهم‌ترین انواع آن عبارتند از: ماهی هراتی، ماهی فراهان، ماهی زنبوری، ماهی کردستان و زیره ماهی. مشاهده طرح های ریز ماهی بیشتر.